Opvolging met de rem op

Het Family Business Centrum van de Rotterdamse Erasmus Universiteit heeft recent grootschalig internationaal onderzoek verricht naar de prestaties van familiebedrijven na overdracht aan de opvolgende generatie.

De resultaten zijn weinig bemoedigend :

• Na een generatiewissel nemen familiebedrijven gemiddeld minder risico;
• De opvolgers investeren fors minder in onderzoek en ontwikkeling, hetgeen een negatieve invloed heeft op de concurrentiekracht;
• Na de opvolging wordt er meer dividend uitgekeerd;

Dit alles heeft tot gevolg dat het rendement na de opvolging aanzienlijk daalt. Dat opvolging in familiebedrijven een moeilijk proces is wisten we al langer dan vandaag. De Rotterdamse onderzoekers wijzen er terecht op dat het samenvallen van verschillende breuklijnen een perfecte storm van veroorzaken :

• Overdragers moeten leren afstand te doen en een nieuwe rol vinden;
• In het kader van de opvolging moeten de overdrager en/of andere kinderen worden uitgekocht, hetgeen een financiele last met zich meebrengt;
• Op het ogenblik van de opvolging is in een aantal familiebedrijven de kerntechnologie verouderd, hetgeen belangrijke investeringen in onderzoek en ontwikkeling vergt;
• In veel familiebedrijven staat de organisatie niet op punt op het ogenblik van de opvolging : ook daaraan moet (soms hard) gewerkt worden.

Al deze breuklijnen moeten tijdig onderkend worden en het hoofd geboden door een oordeelkundige (opvolgings)planning. Er zijn echter ook negatieve patronen die overdrager en opvolger in de hand hebben.

Overdragers schenken soms te weinig vertrouwen aan de opvolger. Men roept zoon of dochter (of een team) tot opvolger uit, maar door allerlei beschermingsconstructies wil de overdrager kost wat kost de controle over het familiebedrijf behouden. Allerlei vermogensplanners zijn ook best trots als ze de overdracht hebben geregeld met controlebehoud voor de overdrager. Maar dan hebben ze net het tegenovergestelde uitgewerkt van wat een echte opvolgingsregeling moet zijn : een reële overdracht van leiding en eigendom. Het is een opvolging met de rem op.

Bij opvolgers is er een ander negatief patroon: zij gedragen zich te veel als rentmeester en te weinig als ondernemer. Overdrager en opvolger hebben zelf controle over deze negatieve patronen. Met behulp van ene ervaren adviseur familiebedrijven dient hieraan gewerkt te worden.