In een recente open brief hebben een aantal toppers uit het bedrijfsleven en de academische wereld, onder aanvoering van de Britse ex-centrale bankier Mervyn King, gewezen op het verband tussen duurzaamheid en corporate governance. Zij vinden dat het huidige corporate govenance systeem nog te zeer is afgestemd op de primauteit van de aandeelhouder. Ze pleiten ervoor om in raden van bestuur duurzaamheid centraal te stellen en te focussen op hoe bedrijven waarde kunnen creëren voor henzelf en al hun stakeholders. Duurzaamheid betekent in principe dat geen enkele belanghebbende significant benadeeld mag worden door een bedrijfsbeslissing, stelt Etion-governance deskundige Philip Verhaeghe pertinent. Dit houdt onder meer in dat men bij beslissingen de lange termijn boven de korte termijn stelt.
Op dit vlak scoren familiebedrijven meestal goed. Zij hanteren de stewardship-filosofie, die in schril contract staat met de trader-filosofie. Al dan niet anonieme aandeelhouders in beursgenoteerde (meestal Angelsaksische) niet-familiebedrijven hanteren de filosofie van de trader: op korte tijd zoveel mogelijk winst realiseren die uitgekeerd wordt aan de aandeelhouder. Dit creëert een klimaat van ongeduld en hebzucht met weinig loyaliteit ten aanzien van de vennootschap waarin men investeert. Meer nog: dit soort aandeelhouders is eigenlijk nauwelijks geïnteresseerd in de bedrijven waarvan zij aandelen kopen. Vandaag investeren ze in een staalbedrijf en morgen in een producent van borrelnootjes. De band met het bedrijf is als los zand.
Een neveneffect van dit systeem zijn de uitwassen in verband met de vergoeding van de CEO en de belangrijkste managers. Zij krijgen soms duizelingwekkende bonussen op basis van de kortetermijnresultaten. Ook is hun vergoeding vaak gelinkt aan de omvang van de vennootschap: snelle groei via ondoordachte overnames en dergelijke meer wordt dan het recept om meer loon binnen te rijven. Als de kortetermijndoelstellingen niet gehaald worden krijgt de CEO onverbiddelijk de bons: vandaar dat CEO’s in dit soort bedrijven maar drie à vier jaar aan het roer blijven.
Vermits de vergoeding van de leiders bepaald wordt door de kwartaalcijfers, bestaat bovendien het grote gevaar dat de inkomsten door hen gemanipuleerd worden. De schandalen zoals Enron, WorldCom en bij ons Lernout & Hauspie illustreerden dit op pijnlijke wijze.
Op deze filosofie werd vanuit onverdachte hoek kritiek geleverd. Warren Buffett waarschuwt al jaren voor het kortetermijndenken. In een open brief aan de CEO’s van grote ondernemingen waarin hij miljarden investeert, waarschuwde Blackrock CEO Larry Fink recent voor de “quarterly earnings hysteria”. Hij riep hen op om te werken aan een strategisch framework voor langetermijnwaardecreatie.
Lijnrecht tegenover deze filosofie, staat het stewardship van de meeste familiale eigenaars. De stewardship theorie gaat uit van het langetermijn engagement van de familie ten aanzien van het familiebedrijf. De steward koestert het aandeel, dat hij meestal heeft geërfd, en probeert het in een betere conditie aan de volgende generatie door te geven. Stewards hebben een intense band met het familiebedrijf waarin ze investeren.
De stewardship approach heeft tot gevolg dat succes niet uitsluitend in financiële termen wordt gedefinieerd. Ook het behalen van niet-monetaire doelstellingen zoals sociale of technologische verwezenlijkingen worden als successen beschouwd.
Een opmerkelijk voorbeeld is de jarenlange investering van het familiebedrijf Solvay in het Solar Impulse project van Bertrand Piccard. De Solar Impulse is een revolutionair vliegtuig dat op zonne-energie vliegt. Doel van het project is lange-afstandsvluchten op zonne-energie mogelijk te maken.
Hoewel het behalen van goede financiële resultaten ook voor een familiebedrijf belangrijk is zijn winsten nooit een doel op zich, maar veeleer het gevolg van andere realisaties.
Ook de managers van het bedrijf gedragen zich als stewards: zij dienen bovenal het langetermijnbelang van het familiebedrijf. Zij blijven meestal voor een lange periode aan de macht en worden niet vergoed op basis van kortetermijndoelstellingen. Zo hanteert familiale bank- en verzekeringsgroep Argenta van de familie Van Rompuy het fundamenteel principe geen bonussen uit te betalen aan zijn personeel, ook niet wanneer de financiële resultaten uitzonderlijk goed zijn.
Familiebedrijven zijn bijgevolg uitstekende partners om de duurzaamheidsgedachte in raden van bestuur mee te helpen vormgeven.
Jozef Lievens
Roots Advocaten
familiebedrijf.be