Het familiepact zal oplossing bieden voor vele opvolgingen

Omwille van het sterk verouderde erfrecht is het niet gemakkelijk om in familiebedrijven juridisch sluitende regelingen uit te werken voor de opvolging. Maar er is beterschap op komst: eind januari 2017 werd een wetsvoorstel tot wijziging van het erfrecht ingediend in de Kamer. Het wetsvoorstel zal nieuwe mogelijkheden bieden om een regeling van de opvolging uit te werken op maat. Een belangrijke vernieuwing is de invoering van het familiepact.

Een familiepact is een globale erfovereenkomst tussen de ouders (of één ouder) en hun kinderen. In die overeenkomst kunnen de ouders reeds tijdens hun leven en samen met hun kinderen de toewijzing en verdeling van hun nalatenschap regelen, zonder dat dit achteraf nog door de kinderen in vraag kan worden gesteld.

De schenkingen en voordelen die het voorwerp uitmaken van het pact komen de begunstigde kinderen definitief toe. Daardoor hoeft geen afrekening meer te worden gemaakt bij het overlijden van de ouders. In het huidige erfrecht is zoiets niet mogelijk, op een enkele uitzondering na.

Het familiepact komt tegemoet aan de bekommernis van vele ouders om tijdens hun leven een regeling te treffen in volledige transparantie naar hun kinderen toe, en met de zekerheid dat er bij hun overlijden geen conflicten kunnen ontstaan tussen hun erfgenamen.

Voorwaarden

De erfovereenkomst aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet ze vaststellen dat er een evenwicht is tussen de kinderen. Daarbij wordt rekening gehouden met de schenkingen en voordelen die aan elk kind toekomen, zowel in de overeenkomst zelf als in de periode daarvoor.

Dit betekent niet dat er een perfecte (mathematische) gelijkheid moet zijn tussen de kinderen. Het pact moet wel billijk zijn, rekening houdend met de concrete situatie van elk kind. In de overeenkomst moet duidelijk worden bepaald welke schenkingen en voordelen in rekening zijn gebracht om tot een evenwicht te komen, alsook hoe dit kan worden gerechtvaardigd.

Enkele voorbeelden :

• Een kind kan het gerechtvaardigd vinden dat hij mathematisch minder krijgt dan de andere kinderen omdat hij zelf reeds een mooi fortuin heeft bijeen gespaard;
• Het feit dat een kind een opleiding heeft genoten in het buitenland kan als een voordeel worden aanzien;
• Het blijven wonen bij de ouders na de studies kan in rekening worden gebracht;

Deze schenkingen en voordelen moeten in de overeenkomst worden gewaardeerd. Deze waardering is definitief zodat een partij dit achteraf niet meer in vraag kan stellen. Hiermee wordt komaf gemaakt met discussies over een verschillende evolutie van de waarde in de periode tussen de schenking en het overlijden, die vroeger tot vele familiale tragedies hebben geleid.

Generatiesprong en nieuw samengestelde gezinnen

Het familiepact kan ook worden gebruikt om een generatiesprong te organiseren: een kind kan toestemmen om “zijn beurt” over te slaan zodat de ouders goederen rechtstreeks gaan toebedelen aan hun kleinkinderen (zijnde alle kinderen van het betrokken kind).

Ook in nieuw samengestelde gezinnen kan het familiepact worden gehanteerd om een toebedeling te doen, zowel aan de eigen kinderen als aan de kinderen van de (nieuwe) echtgenoot of wettelijk samenwonende partner.

Hoe komt een familiepact tot stand?

Het sluiten van een familiepact heeft belangrijke gevolgen. Daarom gaat het opstellen ervan gepaard met enig formalisme. Het is immers belangrijk dat de partijen deze beslissing nemen in volle vrijheid en met kennis van het belang en de gevolgen ervan.

De formaliteiten zijn als volgt :

• De overeenkomst wordt opgesteld bij notariële akte;

• Partijen moeten minstens één maand voor de ondertekening het ontwerp van overeenkomst ontvangen. Deze termijn laat partijen toe om na te denken en de nodige adviezen in te winnen om alle gevolgen van het pact duidelijk te kunnen inschatten. Een successieplanning in extremis, kort voor het overlijden van de erflater, wordt hierdoor uitgesloten.

• Er wordt een vergadering gehouden met de notaris en de betrokken partijen waarop de inhoud en de gevolgen van de overeenkomst worden toegelicht. Indien er dan wijzigingen worden aangebracht aan het ontwerp, moet de reflectietermijn van één maand opnieuw worden doorlopen;

• De notaris moet er partijen op wijzen dat ze elk een individueel gesprek met hem kunnen hebben, en ook een eigen raadsman kunnen kiezen;

Conclusie

Het familiepact is het instrument bij uitstek voor de ondernemer om nog tijdens zijn leven een regeling te treffen omtrent, onder meer, de overdracht van de aandelen van het familiebedrijf aan de volgende generatie. Het zal de ondernemer een grote gemoedsrust geven dat de kinderen na een overlijden niet meer op de afspraken kunnen terugkomen en hopelijk verder in harmonie kunnen samenleven.