Eenheid binnen de familie is geen vanzelfsprekendheid, zeker niet wanneer de familie groter wordt en men doorschuift in de generaties, gespreid over meerdere familietakken. Niet zelden krijgen we in onze praktijk te maken met familieleden die elkaar eigenlijk niet meer echt kennen en bijvoorbeeld totaal verschillende waarden of visies hebben.
Nochtans is eenheid binnen de familie een belangrijke succesfactor, niet alleen voor het functioneren van de bedrijfsfamilie, maar ook voor het familiebedrijf zelf. Meer zelfs, die eenheid is onontbeerlijk voor het voortbestaan van het familiebedrijf op lange termijn. De familie moet daar dus actief werk van maken, zeker gezien haar rol als (huidig of toekomstig) eigenaarsteam.
Die eenheid als bedrijfsfamilie en eigenaarsteam is gesteund op diverse fundamenten.
Enerzijds moet de familie betrokken en geëngageerd zijn ten aanzien van het familiebedrijf als gemeenschappelijk project. Anderzijds moet er een gedeelde eigenaarsvisie zijn: men moet zich als team scharen achter een aantal fundamentele verwachtigen en overtuigingen met betrekking tot het familiebedrijf.
Een ander fundament ligt echter in de familiale relaties. Het hoeft immers geen betoog dat met de relaties tussen familieleden alles kan staan of vallen. In een sterke bedrijfsfamilie zijn de interpersoonlijke relaties goed (genoeg) en constructief. Dit veronderstelt onder meer respect, het vermogen om (ook delicate of moeilijke) onderwerpen bespreekbaar te maken en op een constructieve manier te bespreken, en het vermogen om conflicten of moeilijke discussies via dialoog op te lossen.
Maar ook dat alles is geen vanzelfsprekendheid, noch in positieve noch in negatieve zin: men moet en kan hier actief aan werken, onder meer door een cultuur van open en efficiënte communicatie te creëren en te blijven stimuleren.
Het belang van communicatie kan moeilijk overschat worden: uit een onderzoek het het Amerikaanse Family Firm Institute (FFI) over eigenaarschap in familiebedrijven, kwam dit opnieuw prominent naar voor. Er werd onder meer nagegaan wat de belangrijkste competentie is voor bedriijfsfamilies als groep. In de eerste plaats bleek dit: een cultuur van open communicatie en het vermogen om constructief met conflicten om te gaan.
Het Familiebedrijf nodigde daarom Pieter Vandekerkhof en Marc Beenders uit (auteurs van het boek Soft Skills in ondernemerschap), om communicatie en andere menselijke vaardigheden vanuit het perspectief van bedrijfsfamilies verder te belichten. In een zeer gesmaakte workshop gaven zij concrete handvaten en tips mee.
We lijsten er hierna enkele op:
- Leer luisteren. Of beter: leer écht, empathisch luisteren. Uit onderzoek blijkt dat men gemiddeld maar 24% (!) capteert van hetgeen eigenlijk wordt gezegd. Veel wordt aangevuld of gekleurd door vooronderstellingen en eigen invulling, een euvel dat we in onze gesprekken met bedrijfsfamilies meer dan eens vaststellen. Luister om te leren.
- Durf het gesprek aangaan, overwin je drempelvrees. Moeilijke punten onbesproken laten (denk aan het bespreekbaar maken van de opvolging), is geen oplossing. Integendeel, vroeg of laat moeten ook moeilijke punten op de tafel komen en het uitstel creëert vaak bijkomende problemen.
- Communiceer actief. Dat doe je niet enkel met woorden maar ook met lichaamstaal, gelaatsuitdrukkingen en tonaliteit. Besteed aan al die aspecten voldoende aandacht. Maak oogcontact.
- Geef je gesprekspartner onverdeelde aandacht en toon dit ook door bijvoorbeeld vragen te stellen. Onderbreek je gesprekspartner niet en loop niet vooruit op wat je denkt dat hij/zij zal zeggen. Maak ook tijd voor het gesprek, wees niet ongeduldig.
- Probeer “ruis” op de boodschap te vermijden. Gebruik de “LSD-techniek”: luisteren, samenvatten in je eigen woorden, doorvragen.
- En misschien wel één van de belangrijkste tips: creëer een klimaat van psychologische veiligheid, een klimaat waarin risico’s nemen aanvaard wordt zonder angst om daarop meteen afgestraft te worden. In dergelijke context zullen verschillende meningen en visies gemakkelijker geuit worden, en op een constructievere manier bespreekbaar zijn.
Nodeloos te zeggen dat al deze tips en vaardigheden niet enkel van belang zijn binnen de bedrijfsfamilie, maar ook op andere vlakken in het familiebedrijf, en ver daarbuiten.
Sofie Lerut
Partner Roots Advocaten
- 23/05/2024