Christoph Leenknecht: 'Als familiaal CEO is falen geen optie'
De benodigde competenties voor een succesvol CEO, er werden bibliotheken over geschreven. Maar hoe zit dat bij een familiaal CEO? Een familiebedrijf staat immers voor heel specifieke uitdagingen, en dat vertaalt zich in de competenties van een familiaal CEO. We legden ons oor te luisteren bij Christoph Leenknecht, partner bij Altior en gespecialiseerd in executive search voor familiale bedrijven en private equity. Christoph heeft een duidelijke visie op het ideale profiel van een familiaal CEO. “In klassieke executive search selecteren we op basis van twee dimensies: wat moet iemand kennen en kunnen? In een familiebedrijf komt daar een extra dimensie bij, die van het ‘zijn’.”
Competenties
“Het klassieke competentiemodel is geldig voor zowel de familiale als de niet-familiale CEO”, steekt Christoph van wal. Daarin komen zeven competenties aan bod. Als eerste is er visie en strategie, gevolgd door ondernemerschap. “Dat ondernemerschap is met name in een familiebedrijf van groot belang,” aldus Christoph. “Familiebedrijven zijn opportuniteitenzoekers, en als CEO moet je de opportuniteit kunnen zien én durven pakken.” De derde competentie is inspirerend leiderschap, zowel intern als extern, gevolgd door business management. Verder zijn stakeholder management en self management van belang, net als expertise. Als laatste is er engagement, een van de belangrijkste competenties voor een familiaal CEO. “Bij engagement gaat het over etableren van de familiale en bedrijfswaarden. Hierbij moet de CEO bovendien steeds het evenwicht in de driehoek familie, bedrijf en niet-actieve familieleden bewaken.”
En net dat engagement is vaak een bepalende factor bij de selectie van een CEO in een familiebedrijf. “In klassieke executive search selecteren we op basis van twee dimensies: wat moet iemand kennen en kunnen? In een familiebedrijf kijken we daarnaast ook naar het ‘zijn’. Aan de hand daarvan bepalen we bij externe kandidaten de inpasbaarheid in het familiebedrijf.”
Dienstbaarheid
Naast deze generieke competenties is een familiaal CEO volgens Christoph bij voorkeur diplomatisch en bovenal charismatisch. Dat laatste is vooral van belang om moeilijke situaties te ontmijnen. “Als charismatisch leider kan je emotionele problemen rationaliseren en de belangen in de juiste volgorde zetten: bedrijf komt voor familie, en familie komt voor het individu. Zo kom je tot een win-winsituatie voor iedereen.” Die hiërarchie in belangen is niet te onderschatten, en niet alleen voor familiale CEO’s van belang, aldus Christoph. “Zowel de niet-familiale als de familiale CEO moet zijn ego opzij durven zetten. Per slot van rekening stelt hij of zij zich ten dienste van zowel het bedrijf als van de familiale waarden. Dienstbaarheid is zo mogelijk dé belangrijkste eigenschap van een CEO in een familiebedrijf.”
Het zwaard van Damocles
De rol van CEO opnemen in een familiebedrijf is een uitdaging, gaat Christoph verder. “Familiale CEO’s hebben niet één, maar twee mogelijke zwaarden van Damocles boven het hoofd. Ten eerste neemt een familiaal CEO zijn of haar rol doorgaans voor het leven op. Ze lopen met andere woorden een marathon, geen sprint. Dat brengt specifieke uitdagingen met zich mee. Ten tweede moet het meteen juist zijn. Als familiaal CEO is falen geen optie.”
En net daarom is het voortraject voor een familiaal CEO erg belangrijk. Dat voortraject begint bij het familiaal charter. “Het charter beschrijft aan welke competenties en voorwaarden een familielid moet voldoen om een bepaalde rol op te nemen. Dat kan gaan over academische voorwaarden, competenties, verplichte ervaring of selectiecriteria. Zo zijn de verwachtingen heel duidelijk. In mijn ervaring zijn er slechts weinig familiebedrijven die een familiant meteen op een directiefunctie plaatsen. Ofwel doorlopen ze eerst intern een traineeship, ofwel doen ze eerst externe ervaring op.”
Maar niet alleen de familiaal CEO is verantwoordelijk voor het slagen of falen van zijn missie. “Ook de overdrager heeft een belangrijke verantwoordelijkheid,” licht Christoph toe. “En daar loopt het soms fout. Wanneer je als overdrager niet kan loslaten knip je de vleugels van je opvolger af. Het is belangrijk ook hierover afspraken te maken in het familiecharter.”