Corona: (meer dan) back to basics voor het familiebedrijf

De corona-crisis slaat ongemeen hard toe, ook bij familiebedrijven. Volgens de laatste cijfers van Graydon dreigt slechts 20 procent van de Belgische bedrijven de periode van zwaar inkomstenverlies te doorstaan, als de maatregelen tegen de verspreiding van corona tot 3 mei worden verlengd (De Tijd, 4 april 2020).

Om deze extreme situatie het hoofd te bieden zullen vele familiebedrijven back to basics moeten. Wat bedoelen we hiermee? Een familiebedrijf bestaat uit drie subsystemen: de familie, het bedrijf en de eigenaars. In elk van de drie subsystemen moet back to basics invulling krijgen.

Bedrijf

Zoals Ignace Van Doorselaere in zijn opiniestuk “Laat deze crisis niet onbenut” (De Tijd, 31 maart 2020) schreef, is overleven de eerste prioriteit. Dit houdt in dat gespitste aandacht moet gaan naar cash management, kostenbeheersing en naar creatieve manieren om toch omzet binnen te halen en te verhogen. De vele online initiatieven tonen aan dat het de familiale ondernemers niet aan creativiteit ontbreekt. Voorbeeld zijn de recente radiospotjes van Wouter Torfs, waarin opgeroepen wordt om Belgisch te kopen en waarin hij meteen ook voorstelt een percentage af te staan aan de zorgsector.

Back to basics betekent voor Ignace van Doorselaere ook streven naar meer echt ondernemerschap en minder “big company”. Hij is daarbij kritisch voor “mensen die hun buikgevoel kwijt zijn en zich houden aan functiebeschrijvingen, organigrammen, key performance indicators, analyses, presentaties, vergaderingen, procedures, governance codes en SWOT analyses”. Hij pleit voor een terugkeer naar de essentie: “durf, snelheid, duidelijkheid, cash, klant en passie”.

Meer dan ooit is in het familiebedrijf krachtig leiderschap nodig. Dit betekent volgens John Quelch kalm blijven, vertrouwen uitstralen, veel en goed communiceren, teams goed aansturen en voorbeeldgedrag etaleren.

Familie

In coronatijden zijn de drie C’s voor families van belang: cohesie, communicatie en conflictoplossing.

Het hoeft weinig betoog dat het voor de leiders van het bedrijf en de familie van belang is dat de familie eendrachtig is. Cohesie is derhalve een belangrijk sleutelwoord. Cohesie vraagt acties, die zich zowel op het emotionele als op het financiele vlak situeren.

Op het emotionele vlak is het van belang dat familieleden zich identificeren met het familiebedrijf zodat zij er sterk mee verbonden zijn. Dit wordt bewerkstelligd door familievergaderingen, familieforums en andere gezamenlijke initiatieven. Nu de corona lockdown een en ander bemoeilijkt of zelfs onmogelijk maakt, zullen virtuele familievergaderingen en gelijkaardige initiatieven aan belang winnen. Het is van belang om ze op regelmatige tijdstippen te houden.

Op het financiële vlak verwachten familieleden een financiële stroom van het bedrijf naar de familie. Ook dit zal niet evident zijn in coronatijden (zie verder).

Communicatie tussen de familieleden is in coronatijden nog belangrijker dan anders. Door middel van oordeelkundige communicatie kan immers knagende onzekerheid bij de familieleden worden weggenomen. Communicatie zal effectief zijn, wanneer zij aan volgende voorwaarden voldoet: duidelijk, eerlijk, open, consistent, rechtstreeks en transparant.

Helaas worden familiebedrijven soms geplaagd door familiale conflicten, die soms diepgravend zijn en gedurende vele jaren gisten. Het vergt soms tijd om deze conflicten te ontmijnen. Wanneer de leiders van het bedrijf bij deze conflicten betrokken zijn, zullen zij in de coronastorm deze tijd ontberen. Daarom kan het aangewezen zijn om de strijdbijl tijdelijk te begraven, de rangen te sluiten en iemand te gelasten met een plan van aanpak voor het conflict voor na na de corona-ellende.

Eigendom

In deze tijden geldt meer dan ooit de boutade: cash is king. Voor de eigenaars van familiebedrijven zal het van belang zijn om zuinig om te springen met de financiële stromen vanuit het familiebedrijf naar de familie. De uitkering van dividend zal m.a.w. een grondige reflectie vergen. Een groot aantal beursgenoteerde familiebedrijven hebben overigens al hun dividend geschrapt.

In veel familiebedrijven hebben de eigenaars al dan niet gesofisticeerde governancestructuren uitgewerkt. In coronatijden zal dit aspect minder aandacht krijgen. Het komt er echter op aan om op verstandige wijze van deze governancestructuren gebruik te maken. Zo kunnen onafhankelijke of externe bestuurders een nuttig klankbord bieden voor het familiaal management. Zij kunnen ook hun netwerken met het familiaal management delen.

Hopelijk biedt deze bijdrage een bescheiden kompas voor familiebedrijven in coronatijden. Voor elk familiebedrijf zal de klemtoon weliswaar anders liggen, maar de rode draad zal niet veel verschillen. En na corona wacht een diepgaande bezinning over hoe het verder moet.

Jozef Lievens
Instituut voor het Familiebedrijf
Roots Advocaten
Prof. EHSAL Management School