Diane Arijs (KU Leuven): 'Je moet werk maken van een sterke geest in een sterke eigenaarsfamilie'
We kunnen het niet genoeg benadrukken: een familiebedrijf is niet zomaar een bedrijf, maar een systeem dat uit drie niveaus bestaat. Dat van de individuele eigenaars, de eigenaarsfamilie en het bedrijf. Een evenwicht tussen elk van deze niveaus draagt bij aan de positieve resultaten van het familiebedrijf. Ook op het vlak van mentaal welzijn is dat het geval. Hierover publiceerden Diane Arijs, Anneleen Michiels en Dianne H.B. Welsch afgelopen week een interessant artikel*. We spraken met Diane Arijs, assistent-professor Familiebedrijven aan het Research Centre Work & Organisation Studies (KU Leuven) over wat mentaal welzijn precies betekent voor familiale eigenaars, eigenaarsfamilies en familiebedrijven.
“Het psychologisch kapitaal van een individu wordt bepaald door vier erkende wetenschappelijke dimensies, afgekort als HERO,” steekt Diane van wal. “Elk van deze vier dimensies heeft een invloed op het psychologisch kapitaal. Hierbij staat HERO voor Hope (hoop), Efficacy (zelf-effectiviteit), Resilience (veerkracht) en Optimism (optimisme). Wanneer je als individu timmert aan je eigen HERO zal niet alleen je geluksniveau verhogen, maar ook je daadkracht en productiviteit.”
“Stilaan groeit echter het besef dat dit psychologisch kapitaal zich niet enkel op het niveau van het individu bevindt, maar ook op dat van de familiegroep. De mate waarin de eigenaarsfamilie vertrouwen en geloof heeft in elkaars competenties bepaalt het psychologisch kapitaal van de eigenaarsfamilie. En wat nog belangrijker is: er is een link tussen het psychologisch kapitaal van de eigenaarsfamilie en de business performance van het familiebedrijf. Daarom moet je als familiebedrijf werk maken van een sterke geest in een sterke familiegroep.”
Hoe je dat precies doet? Diane geeft vanuit haar praktijk een aantal heel bruikbare tips voor eigenaars en eigenaarsfamilies. “Ik merk dat één van de grootste struikelblokken is om op een zodanige manier te communiceren dat iedereen zich gerespecteerd voelt, terwijl de familie toch voldoende daadkracht behoudt om beslissingen te nemen. Net die respectvolle communicatie is in het heetst van de strijd een heikel punt.” Hoewel veel mensen verbindend of oplossingsgericht kunnen communiceren, lukt hen dat vaak niet in discussies met hun familie. Vanuit haar kennis van de neuropsychologie weet Diane hoe dat komt. “Je kan de regels van de kunst rond goed communiceren pas echt gebruiken wanneer je erin slaagt op een moment van stress je (heftige) emoties te reguleren. Je moet vanuit innerlijke rust de communicatie aangaan.”
De inzichten uit de neuropsychologie kunnen leden van de eigenaarsfamilie daarbij helpen. “De emotie in gesprekken met familieleden is doorgaans erg heftig omdat je een lange geschiedenis hebt als familie. Daarom is het belangrijk om dat deel van je hersenen te leren activeren om je emoties wat te laten zakken en afstand te nemen. Dat kan alleen al door je ademhaling: adem langer uit dan in en adem bewust uit zodat je spanning loslaat.”
Daarnaast is het belangrijk dat familieleden beseffen dat je je psychologisch kapitaal kan trainen. Neurowetenschappers hebben immers vastgesteld dat 40% van ons psychologisch kapitaal getraind kan worden dankzij de plasticiteit van ons brein. Daarvoor moeten we diepgewortelde overtuigingen in vraag stellen en vervangen door meer positivisme. “Elk van de familieleden kijkt met filters naar de buitenwereld en naar elkaar: hoe we de wereld zien, wat een gesprekspartner bedoelt of hoe dingen in elkaar zitten. Eens je je ervan bewust wordt dat ook jij met verschillende filters naar anderen kijkt, kan je op een positievere en meer open manier communiceren. Filters herken je vaak aan signaalwoorden als altijd, nooit of ’t is weer van dat. Denk maar aan een uitspraak als ‘Het lijkt wel alsof ik altijd de kleine broer blijf. Zullen ze me ooit serieus nemen?’.”
Om constructief te kunnen communiceren moet je je bewust zijn van deze filters. Nog belangrijker is het deze filters uit te dagen. “Stel jezelf de vraag: Welke behoefte spreekt nu echt bij de andere persoon? Wanneer je vanuit die behoefte gaat kijken ontstaat er als vanzelf meer rust en openheid. Je creëert meer creativiteit om aan die behoefte tegemoet te komen.”
Daarnaast breekt Diane een lans voor de begeleiding van bedrijfsfamilies door externen. “Elke bedrijfsfamilie heeft op een bepaald moment op zijn pad nood aan externe begeleiding. Vaak is een eigenaarsfamilie echter niet in staat om zelf te analyseren waar hun nood precies zit. Het is dan aan de extern adviseur om te distilleren op welk niveau (individu, familie of bedrijf) het probleem zich situeert. Eens de adviseur de noden precies gedefinieerd heeft, rest hem/haar de vraag: kan ik die nood zelf lenigen? De uitdaging kan zich namelijk op verschillende niveaus situeren, en dan is het zaak consultants met de juiste competenties aan te spreken. Als begeleider van een familiebedrijf kan je onmogelijk alle disciplines beheersen. Daarom is het deontologisch noodzakelijk om als begeleider van familiebedrijven multidisciplinair samen te werken met andere consultants zodat er zowel op individueel, familie als bedrijfsniveau de meest geschikte ondersteuning kan geboden worden aan familiebedrijven .”
* Arijs, D., Michiels, A., Welsch, Dianne H.B., (2021, 7 juli). Mental Wellbeing for the HERO in Families and their Businesses. Familiy Firm Institute Practicioner.https://digital.ffi.org/editio...