Europees Hof van Justitie: UBO-register niet langer toegankelijk voor publiek

Het UBO-register

Het Belgische UBO-register werd in het leven geroepen door de Belgische Antiwitwaswet van 18 september 2017 ter omzetting van de Vierde Europese Antiwitwasrichtlijn en wordt ingezet als instrument ter voorkoming van het witwassen van geld, financiering van terrorisme en de onderliggende misdrijven. Het UBO-register is een actuele bron van informatie waarin, onder de verantwoordelijkheid van de leden van het bestuursorgaan van vennootschappen en andere rechtspersonen, wordt bijgehouden welke natuurlijke personen er zeggenschap hebben over de entiteit. Bepaalde persoonsgegevens van de uiteindelijke begunstigde (“UBO”), zoals bijvoorbeeld zijn naam en verblijfplaats, worden opgenomen en geregistreerd in deze gecentraliseerde databank.

De toegang tot bepaalde gegevens over de UBO’s stond in het verleden open voor het grote publiek. In uitzonderlijke omstandigheden kan de UBO (of zijn/haar vertegenwoordiger) een verzoek richten aan de Thesaurie om de zichtbaarheid van de geregistreerde gegevens te beperken. Een dergelijk verzoek blijkt in de praktijk echter vaak dode letter.

Het Hof van Justitie

Met het arrest van 22 november 2022 van het Europese Hof van Justitie werd een eerste stap gezet richting de inperking van de publieke toegang tot het UBO-register. Het Hof kreeg de mogelijkheid om uitspraak te doen over deze kwestie in het licht van prejudiciële vragen die gesteld werden door Luxemburgse rechter. Deze rechter werd geconfronteerd met het verzoek van UBO’s van verschillende Luxemburgse vennootschappen om de informatie met betrekking tot hun persoonlijke gegevens in het Luxemburgse UBO-register af te schermen. De verzoeken werden echter afgewezen waarna de UBO’s beroep instelden bij de tribunal d'arrondissement de Luxembourg (het Luxemburgse Hof van Beroep) die vervolgens de zaak via prejudiciële vraag voorlegde aan het Hof van Justitie.

In het voornoemde arrest verklaarde het Europese Hof van Justitie dat de toegankelijkheid tot de informatie over de uiteindelijke begunstigde in alle gevallen en voor elk lid van de bevolking, zoals was voorzien in de Europese Antiwitwasrichtlijn, ongeldig is. Volgens het Hof vormt de toegang van het grote publiek tot deze informatie een ernstige inbreuk op het recht op eerbiediging van het privéleven en het recht op bescherming van persoonsgegevens.

Aansluitend aan het arrest stuurde de Belgische Federale Overheidsdienst Financiën via haar website een communicatie uit waarbij ze de tijdelijke opschorting van de toegang van het grote publiek tot de informatie over uiteindelijke begunstigden aankondigde. Een wettelijke verankering volgde echter tot voor kort niet.

Wetswijziging

Op 17 februari 2023 verschenen zowel de Wet van 8 februari 2023 tot wijziging van de wet van 18 september 2017 tot voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme en tot beperking van het gebruik van contanten (de “Wijzigingswet”), alsook het Koninklijk Besluit van 8 februari 2023 tot wijziging van het koninklijk besluit van 30 juli 2018 betreffende de werkingsmodaliteiten van het UBO-register (het “Wijzigings KB”) in het Belgisch Staatsblad. Op dezelfde dag traden beide rechtsnormen ook meteen in werking.

De Wijzigingswet introduceert een lijst van categorieën van personen en autoriteiten die toegang hebben tot (bepaalde gegevens) uit het UBO-register, waaronder elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een legitiem belang kan aantonen.

Voor de concrete invulling van de notie “legitiem belang” wordt verwezen naar het Wijzigings KB. De aanvrager dient aan te tonen dat hij/zij een activiteit uitvoert die verband houdt met de strijd tegen het witwassen van geld, de financiering van terrorisme en de verbonden onderliggende criminele activiteiten. Het Wijzigings KB specifieert vervolgens welke niet-cumulatieve voorwaarden als een legitiem belang worden beschouwd: (i) de aanvrager heeft tot doel of voert op duurzame en effectieve wijze activiteiten uit die verband houden met antiwitwasbestrijdiging, of (ii) de aanvrager treedt in rechte op in het kader van haar doel of activiteiten die verband houden met antiwitwasbestrijdiging met het oog op de verdediging van een belang dat verband houdt met dit doel of die activiteiten, of (iii) de aanvrager gaat een economische relatie aan of voert verrichtingen uit met een informatieplichtige en de aanvrager is betrokken in activiteiten die relevant zijn voor antiwitwasbestrijdiging.

Het Wijzigings KB bevat geen exemplatieve opsomming van de natuurlijke personen of rechtspersonen die toegang kunnen verkrijgen, zodat er casuïstisch te werk dient te worden gegaan. In het Verslag aan de Koning wordt er bij wijze van voorbeeld verwezen naar onderzoeksjournalisten of NGO’s die aan de voorwaarden voldoen.

In afwachting van de IT-ontwikkelingen om het UBO-register aan te passen aan de voornoemde wetswijzigingen, kan eenieder die toegang wenst en dit niet heeft op grond van zijn kwalificatie omdat hij geen autoriteit of onderworpen entiteit is, voorlopig een gemotiveerd verzoek richten aan de administratie via mail.

Valerie Van Grieken en Get Cauwenbergh

KPMG Law