Wordt onbelast schenken van familiale aandelen binnenkort onmogelijk?
Een wetsvoorstel van CD&V en Groen wil komaf maken met de mogelijkheid om onbelast roerende goederen te schenken voor een (buitenlandse) notaris via de zogenaamde ‘fiscale kaasroute’. Het wetsvoorstel deed heel wat stof opwaaien bij voor- en tegenstanders. Maar wat is er precies aan de hand?
De fiscale kaasroute komt neer op een kansberekening van het overlijden van de schenker.
Hoe gaat het in zijn werk?
De fiscale kaasroute is een systeem dat toelaat om roerende goederen (cash, beleggingsportefeuilles, maar ook aandelen van een familiebedrijf) volledig belastingvrij over te dragen. Het vertrekt van het principe dat buitenlandse notariële schenkingsakten met betrekking tot roerende goederen niet verplicht in België moeten worden geregistreerd(1). De notariële schenkingsakte, verleden voor een Nederlandse notaris, wordt zo niet geregistreerd in België en geeft aldus geen aanleiding tot heffing van schenkbelasting. Wanneer de schenker de schenking minstens 3 jaar overleeft, is er bovendien geen erfbelasting verschuldigd. Een schenkingsakte van roerende goederen laten verlijden door een Nederlandse notaris is met andere woorden fiscaal erg interessant, behoudens overlijden van de schenker binnen de 3 jaar.
Fiscaal achterpoortje of hold-up op het vermogen van de middenklasse?
Dit systeem van onbelast schenken van roerende goederen voor een buitenlandse notaris staat de laatste tijd fel ter discussie.
In een opiniestuk in De Tijd bond Koen Schoors(2), professor economie aan de UGent, de kat de bel aan. Hij stelt het systeem van de fiscale kaasroute in vraag, en roept de beleidsmakers op dit ‘fiscale achterpoortje te betonneren’. Koen Schoors doet zijn oproep vanuit een hang naar fiscale rechtvaardigheid, aangezien ‘dit systeem er alleen maar toe dient onze vermogende medemens vrij te stellen van erfbelasting tegen de prijs van een paar duizend euro voor de bank, de consulent en de Nederlandse notaris’.
Ook verschillende politieke partijen hebben het onbelast schenken op de radar. Op 17 juni dienden CD&V en Groen een wetsvoorstel in om onbelast schenken via notariële akte onmogelijk te maken. Het wetsvoorstel maakt de registratie van de schenking van roerende goederen voor een notaris verplicht. De registratie in België geeft dan aanleiding tot de heffing van schenkbelasting. Belangrijke kanttekening: het wetsvoorstel gaat enkel over schenkingen via notariële akte; handgiften en bankgiften blijven buiten schot. Voor Groen-Kamerlid Dieter Van Besien is dit een kwestie van fiscale rechtvaardigheid. ‘Vlaanderen heeft een zeer gunstige regeling voor schenkingen. Het tarief van 3 procent behoort tot de laagste in de wereld, en heeft tot gevolg dat je daarop geen erfbelasting moet betalen.’
Al is niet iedereen het ermee eens dat de fiscale kaasroute fiscale onrechtvaardigheid in de hand werkt. In een opiniestuk in De Tijd(3) halen Anton Van Zantbeek en Ann Maelfait aan dat deze constructie geen fiscale achterpoort is, maar een principe dat 222 jaar geleden in de wet is verankerd. Ze stellen dat Belgen ‘sinds mensenheugenis’ vrij zijn al dan niet schenkbelasting te betalen. Bij een handgift, bankgift of schenking voor een buitenlandse notaris moet er geen schenkbelasting betaald worden. Enkel bij een schenking voor een Belgische notaris heb je die keuzevrijheid niet. Van Zantbeek en Maelfait zien het wetsvoorstel dan ook als een extra belastingslaag, en spreken in die zin van een ‘hold-up op het vermogen van de middenklasse’.
Kansberekening
Ook vermogensplanners gaan niet akkoord met de argumentatie van fiscale rechtvaardigheid. “Het onbelast schenken voor een buitenlandse notaris is helemaal geen achterpoortje,” legt Melany Vanbiervliet, Tax Manager Estate Planning bij KPMG, uit. “Het is niet meer dan een mogelijkheid voorzien binnen de bestaande wetgeving. Bovendien dient ook gewezen te worden op de keerzijde van de medaille. Schenken voor een buitenlandse notaris is niet altijd onbelast. In geval van overlijden van de schenker binnen een bepaalde termijn na de schenking, zal alsnog (hogere) erfbelasting verschuldigd zijn. Deze risicotermijn bedraagt 3 jaar (in Vlaanderen binnenkort misschien zelfs 4 jaar) of 7 jaar (in geval van een schenking van een familiale vennootschap). Dit maakt dat het kiezen is tussen zekerheid (onmiddellijk schenkbelasting betalen), of het risico lopen op (hogere) erfbelasting. In die zin komt het neer op een kansberekening van het al dan niet snel overlijden van de schenker.”
Die mening deelt ook Jeroen Bruls, Head Wealth Analysis bij ING Private Bank. “Het betalen van schenkingsrechten bij een schenking voor een Belgische notaris is bevrijdend. Bij overlijden van de schenker binnen de 3 jaar na schenken hoef je in dat geval geen erfbelasting meer te betalen. Dat risico loop je wel bij het schenken voor een Nederlandse notaris.”
Bovendien geven de vermogensplanners aan dat dit wetsvoorstel geen fiscale rechtvaardigheid realiseert. “Het is een optie waar iedereen gebruik van kan maken," gaat Melany verder. "Gelet op de gestegen media-aandacht is het daarenboven haast onmogelijk niet op de hoogte te zijn van de praktijk."
Daarnaast richt deze maatregel zich niet op de grote vermogens. “We merken in de praktijk dat het niet de superrijken zijn die naar een Nederlandse notaris gaan”, treedt Jeroen bij. “Het spreekt voor zich dat hoe hoger de waarde van de schenking is, hoe groter het belang wordt om op deze manier te schenken. Maar dit is een vrij brede en gangbare (én bereikbare) tactiek. Hier wordt de betere middenklasse het zwaarst door geraakt. We zien immers dat wie echt grote vermogens heeft, vaak heel andere planningstechnieken toepast.”
De impact op de overdracht van een familiale onderneming
“Er is vandaag al een gunstsysteem van 0% schenkingsrechten voor de overdracht van familiale aandelen,” licht Jeroen toe. “Om daarvoor in aanmerking te komen dient echter aan een aantal strikte voorwaarden te worden voldaan, zowel vóór als binnen de drie jaren ná de overdracht. Om volledige vrijheid te behouden, geven familiale ondernemingen daarom soms de voorkeur aan een intra-familiale verkoop (het loont steeds de moeite om ook deze mogelijkheid - minstens voor een deel van de aandelen- te onderzoeken), betaling van de schenkingsrechten of een schenking voor de Nederlandse notaris." Opgelet bovendien voor ondernemingen die kwalificeren als een familiebedrijf: voor hen is voor een niet-geregistreerde schenking van aandelen de verdachte periode op vandaag reeds 7 jaar.
Dus ook al wordt de kaasroute mogelijks heel binnenkort gesloten, er zijn nog verschillende andere mogelijkheden om de aandelen van je familiebedrijf fiscaal voordelig over te dragen. Gezien de reeds lange risicoperiode voor overdracht van een familiebedrijf voor de Nederlandse notaris, zal de impact van de beoogde maatregelen op familiebedrijven al bij al beperkt blijven.
Het wetsvoorstel werd op donderdag besproken in de Kamercommissie Financiën. Deze week wordt het gestemd, en als het wordt goedgekeurd treedt de nieuwe wetgeving binnen de 10 dagen in werking. "Dit voorstel wordt met ongeziene snelheid behandeld," aldus Jeroen.
(1) Dit geldt niet voor onroerende goederen. Notariële schenkakten voor onroerende goederen moeten altijd in België geregistreerd worden, ook wanneer ze verleden worden voor een buitenlandse notaris.
(2) ‘Sluit de kaasroute’, in De Tijd (2/6/20)
(3) ‘Kaasroute sluiten is hold-up op vermogen middenklasse’, in De Tijd (17/6/20)