In onze praktijk zien wij nog steeds geregeld families die weinig of slecht communiceren. Dat leidt niet zelden tot misverstanden, foute veronderstellingen, sluimerende ergernissen of open conflicten die onvermijdelijk ook een impact hebben op het familiebedrijf. Familiale eigenaars die professioneel willen bezig zijn met hun familiebedrijf zouden bewust aandacht moeten besteden aan goede, open communicatie.
In een recente studie van het Amerikaanse Family Firm Institute (FFI) naar de professionalisering van het eigenaarschap in familiebedrijven, kwam dit opnieuw prominent naar voor. Aan adviseurs van familiebedrijven wereldwijd werd gevraagd wat volgens hen de belangrijkste bron van conflicten is in familiebedrijven. Het meest gegeven antwoord was: een cultuur die open communicatie verhindert. Daarna volgden het gebrek aan familiale cohesie en het ontbreken van skills om met conflicten om te gaan. Omgekeerd werd ook nagegaan wat de belangrijkste competentie is voor families als groep. Het verwondert logischerwijze niet dat ook daar in de eerste plaats verwezen werd naar een cultuur van open communicatie en het vermogen om constructief met conflicten om te gaan.
Waarom is die cultuur van open communicatie niet altijd gemakkelijk te bereiken? In een commentaar bij de FFI studie wordt terecht gewezen op een aantal factoren die kunnen meespelen:
- Wanneer het aantal familiale eigenaars toeneemt, bijvoorbeeld bij een generatiewissel, verhoogt sowieso de complexiteit van de besluitvorming. In veel gevallen gaat men van een generatie die grote (individuele) beslissingsvrijheid had naar een grotere groep eigenaars, die als groep beslissingen zullen moeten nemen en waarbij eenieder dus ook rekening moet houden met verschillende visies en voorkeuren.
- Bovendien hebben die eigenaars elkaar altijd gekend vanuit hun rol als familielid (ouder, kind, broer of zus, neef of nicht, enz.). De opvolgende generatie heeft intussen een eigen leven opgebouwd, en elkeen heeft zijn persoonlijke interesses, visies en voorkeuren ontwikkeld. Met al die individuele verschillen komen zij nu weer samen in het eigenaarsteam en moeten zij als groep functioneren en gezamenlijke beslissingen nemen. Spanningen, vooronderstellingen, vooroordelen en (soms onuitgesproken) meningsverschillen en ook oude interactiepatronen uit de familiale context komen daarbij soms opnieuw naar boven.
Een instinctieve reactie is dan vaak om de verschillen te minimaliseren, te negeren of te proberen ze uit te vlakken. Helaas heeft dat vaak als gevolg hetzij dat bepaalde betrokkenen afhaken en elk engagement verliezen omdat zij zich toch niet gehoord voelen, hetzij een escalatie van de spanningen tot soms een open conflict. Het verdient dan ook de voorkeur op een positieve manier aan de slag te gaan met de verschillen.
Het is essentieel bewust werk te maken van een constructief communicatiepatroon. Dat zal het mogelijk maken de verschillen in visies en meningen niet enkel te ‘managen’, maar op een positieve wijze te integreren en te benutten.
De eerste bouwsteen daarvan is een klimaat te creëren waarbij het voor iedereen veilig is zijn mening te formuleren, wetende dat er op een respectvolle manier zal geluisterd worden. Dat kan een hele uitdaging zijn voor familieleden, omdat er vaak wordt teruggevallen op vooronderstellingen: als men denkt te weten hoe de ander zal reageren, luistert men soms maar half naar wat die eigenlijk zegt.
Luister dus met volle aandacht en zonder (voor)oordeel naar alle stemmen, ook en vooral naar de dissonante. Wees zeker dat je de argumenten van eenieder goed begrijpt (eventueel door jouw begrip van de geformuleerde mening samen te vatten of te parafraseren) en werk verder vanuit de punten waarover men het wel eens is.
Door elk individueel familielid in zijn eigenheid te laten en door de verschillende visies en meningen met aandacht en respectvol te beluisteren, te begrijpen en uiteindelijk te integreren, zal men als familie en als eigenaarsteam tot betere besluitvorming en een grotere cohesie komen.
Sofie Lerut
Partner Roots Advocaten
Zie: ‘Professionalizing the Business Family: The Five Pillars of Competent, Committed and Sustainable Ownership’, FFI onderzoeksrapport door C. Astrachan, M. Waldkirch, A. Michiels, T. Pieper en F. Bernhard (zie ook onze eerdere blog: Het toenemend belang van professioneel eigenaarschap: vijf pijlers).
Specifiek over dit thema communicatie verwijzen we naar volgende commentaar bij de studie: ‘Commentary #5 on Professionalizing the Business Family: A research report sponsored by the FFI 2086 Society’, door Annika Hall, Anneleen Michiels en Matthias Waldkirch, in Family Firm Practitioner 27 mei 2020.