Hoeft het nog gezegd dat de opvolging binnen familiebedrijven altijd een kies probleem is en met de regelmaat van een klok zorgt voor oplopende emoties? Je zal maar in de schoenen staan van de vader die de aflossing van de wacht moet regelen of van de zoon die staat te trappelen van ongeduld om de sleutels van het bedrijf in handen te krijgen. Een sleutelvraag daarbij is wat de goede timing is?

Dat de opvolgingskwestie in familiebedrijven een complex probleem kan zijn, is een understatement. Net zoals bij een estafettewedstrijd, is het doorgeven van de stok niet altijd even evident. Zelfs geoefende atleten op het allerhoogste niveau hebben al eens moeite met de stokwissel. In familiebedrijven is het helaas niet anders.

De opvolgingsthematiek in bedrijven is één van de belangrijkste thema’s voor de komende jaren. Maar naast de focus op de opvolging, mag ook de invulling van het team rond de bedrijfsleider niet uit het oog worden verloren. Niemand kan nog alles weten.

Het is ongetwijfeld dé hamvraag in tal van familiebedrijven: beginnen wij over de opvolging of beginnen zij? Hoe, waar en wanneer maken we de aflossing van de wacht bespreekbaar, zonder opdringerig te zijn? Te meten aan het succes dat het Instituut van het Familiebedrijf (IFB) heeft met zijn seminaries over opvolgingskwesties, hebben we bij het aantreden van een nieuwe generatie vaak te maken met een hete aardappel.

In België krijgen jaarlijks om en bij de 20.000 bedrijven, en dan vooral kmo’s, af te rekenen met de opvolgingsproblematiek. Nu al staat vast dat het in tal van bedrijven niet zal lukken om de zaak verder te zetten met de kinderen. Want steeds vaker willen zij dat zelf niet, of hebben de kinderen niet de vereiste competenties om hun vader of moeder op te volgen.

Ernst & Young heeft in 26 Europese landen een diepgaande studie uitgevoerd bij liefst 28.000 studenten. De enquête richtte zich specifiek tot studerende jongeren, die min of meer voorbestemd zijn om in het familiebedrijf van hun ouders over te nemen. Een onderzoek naar “dauphins in spe” dus. Ze kregen een duidelijke vraag voorgeschoteld over hun toekomst: hebt u al dan niet zin om later in het familiebedrijf thuis te werken? De antwoorden waren vooral ontnuchterend.

In een vorige bijdrage had ik het over het juiste moment bepalen waarop je als ‘pater’ of ‘mater familias’ het familiebedrijf moet overlaten aan de volgende generatie. Maar gesteld dat de kinderen staan te springen om verantwoordelijkheid op te nemen in het familiebedrijf – wat allang niet meer vanzelfsprekend is – zijn ze er dan wel bekwaam voor?

Je mag, los van de praktische gevolgen, de psychologische impact niet onderschatten wanneer je als CEO van een familiebedrijf beslist om de fakkel door te geven. Als je pakweg dertig jaar als pater of mater familias aan het hoofd stond van het bedrijf, is het niet vanzelfsprekend om een andere rol – bijvoorbeeld als bestuurder – op te nemen. Zonder het overdreven te willen dramatiseren, komt er hier en daar toch een soort ‘rouwproces’ aan te pas.